Odsetek młodych ludzi uprawiających sport na świecie nieustannie rośnie. Aktualne dane wskazują, że prawie 90% Amerykanów uprawiało co najmniej jedną dyscyplinę sportu przed ukończeniem szkoły średniej (Salva, 2004). Szczególnie często podejmują aktywność w ramach sportów drużynowych, jednak w każdej dyscyplinie, zarówno indywidualnej, drużynowej, wytrzymałościowej czy technicznej istotną rolę odgrywa trener. Większość z nas miała więc choć przez pewien czas do czynienia z osobą trenera i „władzą” w sporcie.

Aby zrozumieć specyfikę relacji trenera i zawodnika należy zrozumieć właśnie rolę tzw. władzy w sporcie. Władza ta często postrzegana jest i rozumiana jako coś negatywnego, pewna siła, która pozwala trenerowi ograniczać wolność zawodnika, wydawać dyspozycje i nadawać zakazy. Richmond i McCroskey (1984) definiują władzę jako pewną zdolność jednostki do wpływania na inną osobę, aby wykonała jakąś czynność, której nie wykonałaby bez tego wpływu. Większość badań z tego obszaru dotyczy wpływu nauczycieli na uczniów, jednak ich kontekst może również dotyczyć relacji trenerów i zawodników. Badacze spierają się co do tego, czy nauczyciel, który nie jest w stanie zapanować na klasą, posiada zdolność do zachęcenia uczniów do nauki w jakikolwiek efektywny sposób. W związku z tym zadajmy sobie pytanie, czy trener, który nie potrafi się komunikować z zawodnikami jest w stanie poprowadzić ich do osiągnięcia sukcesu w sporcie? French i Raven (1959) wyróżnili pięć rodzajów władzy i wskazali, że różne osoby reagują na poszczególne rodzaje władzy w różny sposób. Warto przełożyć poniższe opisy na rodzaje relacji (jeden z aspektów relacji) pomiędzy trenerami i zawodnikami.

Władza oparta na karach (wymuszanie)

Ten typ władzy odnosi się do egzekwowania posłuszeństwa wobec trenera. Jeżeli zawodnik nie będzie przestrzegał arbitralnie ustalonych zasad, wówczas zostanie ukarany. Skuteczność tego typu wiąże się z przekonaniem zawodników, że kara będzie nieuchronna i natychmiastowa. Opiera się więc poniekąd na strachu przed trenerem. Trenerzy często stosują kary fizyczne lub wręcz przemoc słowną.

Władza oparta na nagrodach

Ten typ polega na nagradzaniu zawodników za zachowanie pożądane przez trenera. Stosowanie nagradzania jest szczególnie ważne w relacji, gdzie trener posiada duży autorytet i jest osobą ważną dla zawodników (nie zawsze tak jest). Skutkuje szczególnie dobrze podczas zawodów. Warto pamiętać, że dla zawodników nagrodą jest też pozytywna informacja zwrotna i chwalenie – pozytywne wzmocnienie.

Władza wynikająca z pozycji (oparta na przepisach)

W dosłownym tłumaczeniu angielskiego słowa „legitimate” mówimy tu o pewnym usankcjonowaniu i prawnie uzasadnionej władzy. Co to oznacza? Jest to taki rodzaj władzy, który poprzez samo znaczenie pozycji trenera nadaje mu prawo do tego, aby stawiać warunki i mieć oczekiwania. Rodzaj ten sprawdza się, gdy sportowcy nie kwestionują autorytetu i pozycji trenera.

Władza oparta na relacjach

Ten typ władzy odnosi się do tego, jak funkcjonują relacje trenera i zawodników. Sukces udaje się osiągnąć, gdy zawodnicy identyfikują się z trenerem i podążają za nim.

Władza oparta na wiedzy i doświadczeniu

Odnosi się do tego, w jaki sposób zawodnicy postrzegają kompetencje trenera. Jeżeli trener nie posiada wiedzy i doświadczenia, które zaspokajają potrzeby zawodników i który ich nie rozumie, wówczas trudno osiągnąć sukces. Czasami zawodnicy mogą w pierwszym etapie budowania relacji postrzegać kompetencje trenera przez pryzmat liczby sukcesów, jakie osiągnął.

Autor : parkpsychologii.pl