Wiele czynników na różnych płaszczyznach wpływa na wynik w sporcie, jednak szczególny wpływ na samego zawodnika, proces szkoleniowy i rezultaty ma trener. Bardzo często zawodnicy postrzegają samych siebie przez pryzmat tego, co przekazuje im trener, jak ich ocenia, jaką postawę prezentuje. Trener to często osoba, z którą zawodnicy w sporcie wyczynowym spędzają więcej czasu niż z rodzicami czy partnerami. Zupełnie naturalny jest więc ogromny wpływ jaki szkoleniowiec, a czasami przyjaciel i mentor wywiera na sportowcu. W jaki sposób trener może pozytywnie wpływać na zawodnika przyczyniając się do jego wszechstronnego rozwoju i pomóc mu w osiągnięciu sukcesu? Czy jest jedynie nauczycielem?
Większość ludzi uważa, że podstawowym zadaniem trenera jest wspieranie sportowców indywidualnie i w drużynie podczas treningów i zawodów z jednoczesnym nauczaniem merytorycznych aspektów danej dyscypliny sportu. Najlepsi trenerzy nie tylko wspierają zawodników, nie tylko uczą techniki, ale też biorą czynny udział w długotrwałym i trudnym procesie dążenia do mistrzostwa. To, czy trener potrafi stworzyć środowisko wspierające zawodników na drodze do osiągnięcia sukcesów jest elementem odgrywającym kluczową rolę w karierze sportowców. Należy bezwzględnie pamiętać, że dawno minęły już czasy trenowania do utraty tchu i uznawania zmuszania sportowców do treningu niezależnie od okoliczności za jedyną właściwą „metodę treningową. Tego typu praktyka prowadzi do wypalenia i konfliktu pomiędzy zawodnikami i trenerami. Dziś wartością dobrego trenera i cechą wyróżniającą go na tle innych jest optymalne połączenie pracy i wypoczynku. Dokładnie ta sama zasada dotyczy osoby samego trenera. Badania przeprowadzone w San Diego State University Exercise and Nutritional Sciences wykazały, że wypalenia częściej doznawali zawodnicy, którzy widzieli swoich trenerów sfrustrowanych, zmęczonych, nieokazujących empatii i wsparcia, mających trudności z kontrolowaniem własnych emocji. Najprościej rzecz ujmując, trener i zawodnik pozostając w ścisłej interakcji mają na siebie wzajemnie ogromny wpływ. Pozytywne nastawienie i stworzenie przyjaznego środowiska pomoże w osiągnięciu sukcesu.
Trener, poza oczywistą rolą w procesie treningowym, ma ogromny wpływ na życie prywatne swoich zawodników. Bardzo często jego postawa może wpływać na stawiane przez zawodnika cele i relacje społeczne. Sportowcy poszukują często u trenera wsparcia na płaszczyźnie prywatnej uznając go za autorytet i przyjaciela. Według badaczy z Athletic Insight relacja trenera i sportowców (studentów) miała wpływ na ich ogólny poziom motywacji i stresu na wszystkich płaszczyznach funkcjonowania. Według zawodników najbardziej pożądanymi cechami u trenera są w tej kwestii: lojalność, szczerość, tolerancja, umiejętność wspierania, entuzjazm. Wspieranie zawodnika na płaszczyźnie prywatnej przy zachowaniu wyznaczonych przez obie strony granic prywatności i intymności może skutkować lepszym funkcjonowaniem sportowego „teamu” w kontekście procesu treningowego i osiąganych rezultatów.
Kolejna ważną płaszczyzną na linii relacji trenera i zawodnika jest grupa. Zadania trenera na tym polu skupiają się w wielu obszarach. Poza instruowaniem grupy i prowadzeniem treningu samego w sobie ważną rolę odgrywa stworzenie grupie odpowiednich warunków do tego, aby zawodnicy mogli komfortowo funkcjonować w zespole. Motywacja, komunikacja i wzajemne wsparcie są niezmiernie ważne dla sukcesu grupy, a trener powinien być jej naturalnym liderem i mentorem. Aby tak się stało powinien starać się przekazywać pozytywne informacje zwrotne, umiejętnie motywować grupę, traktować zawodników w równy sposób i, o ile to możliwe, wprowadzić demokratyczny styl kierowania. Oczywiście, w grupach młodszych zawodników należy przyjąć nieco inne zasady, odpowiednio koordynując swoje działania ze wsparciem ze strony rodziców i reakcjami samych zawodników. W teamie ważna jest atmosfera wzajemnego szacunku i bezpieczeństwa, a trener, stwarzając odpowiednie warunki, może doprowadzić do tego, że taka atmosfera powstanie. Skutkiem będzie satysfakcja, pozytywne nastawienie do pracy i większa szansa na osiągnięcie sukcesu.
Sportowcom z trudem może przychodzić rozdzielenie życia prywatnego i „zawodowego” ponieważ te dwie sfery nieustannie się przenikają. Jednocześnie, bardzo często padają pytania o to rozdzielenie, zwłaszcza w kontekście doniesień medialnych związanych na przykład z ekscesami alkoholowymi czy zachowaniami ryzykownymi, które podejmują zawodnicy. Opinia publiczna wskazuje na rozbieżność pomiędzy podejmowanym trudem dążenia do mistrzostwa w sporcie a taką postawą. Trenerzy, z uwagi na wyjątkową relację z zawodnikami mogą wpływać na ich postawę i stanowić autorytet również w kwestii przestrzegania zasad i norm. Aby tak się stało, sami powinni ich przestrzegać oraz prezentować postawę, jakiej oczekują od swoich zawodników. Trener, zwłaszcza dla młodego zawodnika często stanowi wzór i model, z którego młody człowiek bierze przykład. Trenerzy biorą czynny udział w wychowywaniu i kształtowaniu zawodników i powinni o tym pamiętać.
W związku z powyższym, trener powinien posiadać szereg umiejętności społecznych i zasoby do tego, aby efektywnie pracować i wykorzystywać narzędzia, która daje psychologia, a które są tak potrzebne w dążeniu zawodników na różnym poziomie do mistrzostwa. Uważam, że psychologia sportu posiada narzędzia, które bardzo przydają się trenerom nie tylko w samej pracy związanej z daną dyscypliną sportu, ale też tworzeniem i utrzymywaniem satysfakcjonujących relacji z zawodnikami. Nie da się bowiem w stu procentach rozdzielić życia prywatnego i zawodowego, nie da się również pominąć aspektów osobistych w relacjach w grupie sportowej. Poza umiejętnościami osobistymi takimi jak komunikacja i umiejętne wzbudzanie pewności siebie, czy stosowanie treningu wyobrażeniowego ważne z punktu widzenia trenera jest również wykorzystywanie własnych zasobów czy chociażby obserwacja własnych reakcji i postaw (czasami ich modyfikacja/zmiana). Podejmując współpracę z zawodnikami w sporcie wyczynowym warto pamiętać o tym, że trener i zawodnik to często „naczynia połączone” i nie można tej zależności lekceważyć.
Autor : parkpsychologii.pl
